قلعه یزد گرد

مجموعه بناهای یادمانی قلعه یزد گرد در هجده کیلومتری سه راهی ریجاب به سر پل ذهاب قرار دارد. این مجموعه با وسعت تقریبی چهل کیلومتری مربع از سمت شمال غرب با پرتگاه تندی به جلگه ذهاب و از طرف شمال و شرق به صخره های پلکانی دالاهو محدود می شود. بر اساس اولین تحقیقات و کاوش های باستان شناسی در این منطقه و بر طبق گچ بری های مکشوفه از بنای معروف به گچ گمبد. زمان ساحت این مجموعه به دوره ساسانی نسبت داده شد. اما کاوش های بعدی در این منطقه نشان داد بسیاری از مجموعه بناهای این محوطه متعلق به اواخر دوره اشکانی است. این مجموعه شانل چند محوطه است:دیوار گچی:خطی از استحکامات به طول دو و نیم کیلومتر و عرض دو تا چهار متر است و با لقوه و لاشه سنگ به همراه ملاط گچ ساخته شده است. سرتا سر نمای خارجی این دیوار با مجموعه ای از برج های نیم دایره ای شکل تقویت شده است.
آشپزخانه:در انتهای پایین دیوار مجموعه ای از استحکامات قرار دارد و به احتمال زیاد محل استقرار سربازان بوده است.
دروازه:دو برج منفرد در ابتدای دیوار دفاعی قرار گرفته است . این مکان دروازه خوانده می شود.
جای دار:در حال حاضر این محوطه بین باغهای روستای زرده قرار دارد. آثار بر جای مانده در این محوطه نوعی استحکامات دفاعی با دیوارها و برج های تعبیه شده در آن را نشان می دهد. این بنا احتمالا ترکیبی از دژ قلعه برای کل محوطه بوده است.
تپه رش:در سطح این محوطه مقدار زیادی سفال از دوره های مختلف به دست آمده است.
قلعه یزدگرد:این بنا در یکی از بلندترین ارتفاعات قرار دارد. اطراف این قلعه را حصاری با برج های نیم دایره ای شکل احاطه کرده است. قطر این برج ها بین دو تا شش متر است و با فاصله شش تا شانزده متر از یک دیگر قرار گرفته اند.
گچ گمبد:این محوطه که به نام میدان نیز شناخته می شود دارای وسعت تقریبی 800 در 400 متر است.اطراف این مجموعه را حصاری با برج های نیم دایره ای شکل در بر گرفته است. در قسمت جنوبی آن پردیس و در قسمت شمالی آن کاخی به چشم می خورد و تزئینات گچی بسیاری از داخل آن به دست آمده است.
قلعه داور:این بنا در داخل روستای بان گمبد قرار دارد. کاوش های باستان شناختی نشان داده است که این بنا آتشکده ای از دوره ساسانی بوده در اوایل اسلام بالحاق فضاهایی به آن تبدیل به کارگاه شیشه گری شده است.
نقاره خانه:
این بنا در شمال شرقی بنای قلعه یزد گرد و بر روی ارتفاعات قرار دارد. این بنا برج دیده بانی بود.
اشیاب:این بنا در شمال غربی بنای قلعه یزد گرد و بر روی ارتفاعات قرار گرفته است. این نبا نیز برج دیده بانی بود.