• a

مسیریاب:

از اینجا     یا ازتا شهر مسجد امام حسن عسگري (ع) – جامع عتيق قم
ایران - استان قم - قم - در فاصله کمی از حرم حضرت معصومه (س) در ابتدای خیابان آستانه
ایران - استان قم - قم

مسجد امام حسن عسگري (ع) – جامع عتيق قم

مسجد امام حسن عسگري (ع) – جامع عتيق قم
نوع محل: زیارتی
تاریخ: اواسط سده سوم ه. ق سال 1129
کشور: ایران
استان: قم
شهر: قم
آدرس: ایران - قم - قم - در فاصله کمی از حرم حضرت معصومه (س) در ابتدای خیابان آستانه
بنای اولیه مسجد را به زمان امام حسن عسگری (ع) منسوب می دارند که با اجازه ایشان توسط (احمدبن اسحاق اشعری) وکیل آن حضرت در اواسط سده سوم در قم بنا شد . این مسجد تا کنون چندین بار مرمت و تعمیر شده است بنابراین قدیمی نیست اما اصل آن به قرن ها پیش بازمی گردد که در هر دوره ای به دست بازسازی سپرده شده است . به هر حال ساختمان این مسجد دیدنی است و در هر گوشه آن هنرهای معماری و تزیینی مشاهده می شود . مسجد از چهار شبستان . یک ایوان و یک سرداب زیبا تشکیل شده است .
ایوان مهد علیا صفوی:
این ایوان از آثار (مهد علیا) همسر یا مادر سلیمان صفوی است که در سال 1129 ه. ق بنا شده است . این ایوان به دهانه 11 طول 12 و ارتفاع 14متر دارای جدار و جرزهای آجری و محرابی زیبا و آراسته به گچبری و کتیبه ای کمربندی و پوشش رسمی بندی در سه قسمت با نه غرفه یا صفه های فوقانی است که با چند درگاه از طرفین به دو شبستان شرقی و غربی مرتبط می شود . جرزهای طرفین ایوان به قطر 4 متر و روی هم جرزی سه صفه . محرابی ساخته شده که صفه اولی و دومی دارای پوشش مقرنس گچی هستند . از صفه دوم دری به غرفه های ایوان باز می شود که امروزه جلوی آن را مسدود نموده اند . غرفه های چهارگانه طرفین ایوان با صفه های زیبای جلوی آنها در قطر پایه ساخته شده اند و پوشش آنها مانند پوشش سه صفه جنوبی مقرنس گچی است و بغله و اسپرشان با نقشه ملات سازی طلایی آراسته شده است . در سینه اسپر صفه های مقابل قسمت کاشی کاری ورودی آن به خط بنایی از کاشی های دوالی و در صفه وسطی چهار نام محمد به طور معکوس مشاهده می شود . در صفه طرفین چهار نام علی به صورت معکوس خوانده می شود . غرفه های دو طرف ایوان به صفه های مقابل راه دارد . در کمربند ایوان زیر صفه ها کتیبه ای گچبری به خط برجسته ثلث وجود دارد . یکی دیگر از آثار ارزنده هنری این ایوان محراب زیبایی به شکل چند ضلعی هفت ترکی مزین به گچبری های اصیل و مستند است که تاریخ ساخت را نیز همچنان حفظ کرده است . دهانه محراب دو متر و ارتفاع آن سه متر است و دارای ازاره ای به ارتفاع یک متر و بیست سانتی متر مزین به کاشی های منقش هفت رنگ قدیمی است که بالای آن گچبری با نقشه ملات سازی به صورت آجری دیده می شود که در کمرگاه آن مقرنس ریزی وجود دارد . کمربندی به عرض 30 سانتی متر و روی آن در سینه هر یک از اضلاع هفت گانه ترنجی اعم از فلکه ای و بیضی مشاهده می شود که دارای کتیبه ای به خط برجسته ثلثی ریحانی گچبری شده همراه با کنده کاری است .
شبستان ها:
دو طرف ایوان دو گوشوار یا شبستان وجود دارد که از هر یک دو درگاه به ایوان و سه درگاه به صحن گشوده می شود و در برابر آنها درهای سراسری یا شبکه آجری نصب شده است . گوشوار غربی به مساحت 12 * 11 متر مشتمل بر نه چشمه پوش بر فراز چهار ستون آجری با محرابی آراسته به کاشی های گرهی دوال کشی است . این دو شبستان با ایوان بزرگ در ضلع جنوبی مسجد واقع شده اند . شبستان بزرگ این مسجد با چهل ستون شرقی که شش چشمه آن در مسیر خیابان قرار گرفته است اکنون دارای بیست و هشت چشمه است که بر فراز 16 ستون آجری مضلع بیست و چهار نیم ستون حمل شده اند . این چشمه ها با 12 متر عرض و 32 متر طول در نه ردیف . دارای نه درگاه به جانب صحن مسجد هستند و در برابر آنها درهای چهار لنگه شیشه پوش نصب شده است .
این شبستان دارای محرابی آراسته به کاشی کاری گرهی است که به شبستان آیت الله فیض شهرت دارد زیرا این محراب مصلی ایشان بود و در سال 1360 ه. ق از سوی ایشان تعمیر و تزیین شد . بانی این شبستان مرحوم (حاج علی نقی کاشانی ) است .
مقابرالشیوخ:
سردر ورودی مسجد از جلوی خان دارای ایوانی است به دهانه پنج . عرض سه و ارتفاع شش متر که با ازاره سنگی و جرزهای آجری و پوشش رسمی بندی آراسته به کاشی های دوالی و کاشی کازی ها معقلی تزیین شده است . در کمرگاه آن کتیبه ای از کاشی های خشتی با زمینه لاجوردی وجود دارد . در انتهای در ورودی مسجد کریاس مجللی است به صورت هشت ضلعی مختلف الاضلاع که در طرف جنوبی و شمالی آن شاه نشینی ساخته شده است و از شاه نشین جنوبی چند در به مقبره بانی (مرحوم حاج علی نقی ) باز می شود و از این مقبره مانند مقابرالشیوخ به محوطه قبرستان باز می شده است که چون در اراضی قبرستان مستقلاتی بنا شد هر چند مرحوم آیت الله فیض یک قطعه زمین به نام برف انداز مسجد به عرض 3 متر پشت دیوار مسجد تهیه نمود با این حال درهایی متعلق به برف انداز هم مسدود گردید و در گوشه دیگر کریاسی در مجاورت مقبره بانی بقعه دیگری است که در سابق چهار طاقی مستقل و باستانی در کنار مقبره بابلان بود مدفن 12 تن از سادات شریف و محدثین قم است و چون سطح ان را بالا آورده اند . الواح قبور زیر آوار دفن گردیده است .
سرداب و شبستان غربی مسجد:
طرف غربی صحن مسجد به جای سرداب محدود سابق . زیرزمینی وسیع از طرف مرحوم (آیت الله حاج میرزا ابوالفضل زاهدی ) یکی از ائمه جماعات مسجد در سال 1285 هجری ساخته شد . این سرداب دارای آبدارخانه و انبار و جایگاه اعتکاف است . این سرداب متشکل از قسمت اول همان زیرزمین سابق بود که تجدید و تزیین گشت و قسمت دوم که زیر شبستان بود بعدا به آن اضافه شد . ازاره این زیرزمین از بهترین سنگهای مرمر شفاف و صیقلی بوده است و بالای آن جرزها و جدار از آجر تراش و پوشش آن تیرآهنی با نقشه خفته رستی و آراسته به کاشی کاری معقلی است که بر فراز سی و دو ستون لوله آهنی قرار گرفته است . در این زیرزمین دو محراب زیبا هر کدام در یک قسمت آن ساخته شده است که جرزها و جبهه و بدنه آن با کاشی کاری معرق خوش نقش و لعابی تزیین یافته است . این کاشی کاری سه طرف محراب را فراگرفته و لبه محراب به طره پیچ فیروزه فام ظریفی آراسته است و در سینه آن ترنجی از کاشی و درون آن کلمه (الله جل جلاله) با خط ثلث طلایی رنگی از کاشی های خشتی به طول 9 متر که سراسر ضلع جنوبی قسمت موخر سرداب را زینت بخشیده است و روی آن به خط ثلث سفید سوره مبارکه (والشمس ) نوشته شده است . در ضلع جنوبی سرداب نیز آبدارخانه و مخزن جامعی است که راهرو و مسجد که طرف بلوار قرار دارد از بالای آن می گذرد . در ضلع شرقی سرداب محوطه ای به عرض سه و ارتفاع دو و نیم متر است که زیر صحن مسجد قرار دارد و به وسیله در و پنجره ای از محوطه سرداب متمایز می شود همچنین جایگاهی برای اعتکاف است و احیانا راهروی از جلو راه پله تا آبدارخانه است که جهت رفت و آمد خدمتگذاران مجلس هنگام تشکیل صفوف جماعت و یا لحظات اجتماع مردم در سرداب استفاده می شود .
شبستان نوبنیاد غربی:
روی قسمت مقدم سرداب مهتابی است و بر بالای قسمت موخر آن شبستانی است که کف آن از سطح مهتابی حدود یک متر ارتفاع دارد این بنای مجلل زیر نظر آیت الله زاهدی ساخته شده که دارای هشت درگاه نیم تنه به طرف بلوار . سه درگاه به خیا