شهر باستانی حریره

گسترده پستی و بلندیها و خرابه‌های شهر قدیمی حریره حدود 120 هکتار وسعت دارد. این وسعت بازگو کننده این مطلب است که روزگاری شهری بزرگ و آباد در این منطقه وجود داشته و جمعیت کثیری را در خود جای می داده است. آن چه امروز از این شهر بر جای مانده حجمی از معماری شهری است. اما کمتر و به ندرت تاق‌ها و پوشش‌ها و سقف‌ها سالم بر جای مانده است جز در پاره‌ای موارد که پوشش‌های تاقی شکل سنگی از گزند تخریب در امان مانده است. بندر شهر تاریخی حریره یک شهر یک پارچه و متمرکز با معماری برون گرا بوده و از معماری دفاعی و درون گرای دیگر شهرهای تاریخی ایران در آن نشانی نیست. انتخاب این بخش از جزیره برای ایجاد شهر حریره طبیعی ترین و معقول ترین انتخاب بوده است چرا که ساحل صخره‌ای مرتفع آن از سطح دریا تقریبا ده متر بلندتر است و وجود سه خلیج و دماغه که نقش بندرگاه طبیعی را دارد و نیز دریای نسبتا آرام تر از دیگر کرانه‌ها و سواحل جزیره خود عامل شکل گیری شهر در ساحل شمالی شده است. تاکنون عملیات اکتشافی باستان شناسی بقایای شهر تاریخی حریره در سه مجموعه مجزا انجام شده است. خانه اعیانی:خانه اعیانی یادآور خانه های چندخانوار قدیمی در داخل فلات ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و یکی از نمونه های قدیمی مسکن جمعی در حاشیه خلیج فارس محسوب می شود. علاوه بر وسعت خانه و همچنین فضاهای مختلف و متنوع آن، کاشی‌های ستاره‌ای شکل که در این خانه به دست آمده است، همانند کاشی‌هایی که زینت بخش بناهای مهم ایلخانی ایران همچون تخت سلیمان و سلطانیه به کار رفته است. پیدایی این مقدار کاشی که یقینا عنصر وارداتی به جزیره است نشان می‌دهد که این عمارت به یکی از ثروتمندان کیش تعلق داشته است. بخش کارگاهی و صنعتی:این مجموعه درست در کنار دریا ساخته شده است و دارای معماری و فضاهای ناشناخته‌ای می باشد. مجموعه کانال های افقی و زیرزمینی و چاه‌های متعدد در گوشه و کنار، مجموعه بسیار جالب و نادری را تشکیل می‌دهد که هنوز عملکرد آن‌ها روشن نیست، اما به نظر می‌رسد که ارتباط مستقیم، با فعالیت های صیادی (صید ماهی، مروارید و مرجان) داشته و برای دسترسی آسان تر به دریا احداث گردیده است. شاید هم بتوان فرض کرد که این راهروها و کانال‌ها راه‌های مخفی بوده است که در مواقع هجوم و حمله اهالی شهری می‌توانسته‌اند به طور اضطراری از آن ها استفاده کنند. - مجموعه حمام:این مجموعه شامل حمامی است با صحن‌های متعدد و حصار آن به مساحت تقریبی 500 مترمربع. سربینه و گرمخانه و تون حمام در جنوب بخش ذکر شده قرار گرفته و توسط راهرو سرپوشیده‌ای از آن جدا شده است. دو خزینه کوچک و بزرگ در جنوب گرمخانه آخرین بخش ساختمان را تشکیل داده اند. باستان شناسان معتقدند این حمام که شاید در نوع خود از قدیمی ترین حمام های ایرانی باشد که طی کاوش های باستان شناسی کشف و شناخته شده است، دو دوره متمایز و مجزا از هم دارد(دوره ایلخانی – دوره تیموری) با توجه به ظرفیت محدود حمام و با در نظر گرفتن دیوار بیرونی سراسری که تا مجموعه عمارت اعیانی که در جنوب شرقی حمام و بفراز تپه‌ای بلند قرار گرفته امتداد یافته است. به نظر میرسد که این بنا حمامی خصوصی بوده و به صاحب مجموعه اعیانی تعلق داشته است