مقبره شیخ حیدر

مقبره منسوب به شیخ حیدر در مشگین شهر واقع شده و به شکل استوانه و به ارتفاع تقریبی 18 متر است. خارج بنا استوانه ای است ولی داخل آن دوازده ضلعی منتظم دارد. سرداب آن زیر برج قرار دارد و دارای یک در ورودی در شمال برج است. در قرن اخیر اتاق و راهروئی بزرگ برای بیتوته متولی بنا و زائران ساخته بودند که راه پله و راهرو به سرداب متصل می شد، امروزه که این اتاق ها بر چیده اند، در ورودی اصلی نمایان شده و تزئینات آن به خوبی دیده می شود.
درباره تاریخ بنای آن نظرات متعدد وجود دارد. فهرست آثار تاریخی سال بنای آن را اواخر سده نهم هجری و برخی دیگر، بنای آن را متعلق به سده های هفت و هشت هجری می پندارند، گفته می شود کاشیکاری این بنا کامل تر از کاشیکاری مقبره اولجایتو در سلطانیه است و به 709 تا 711 هجری قمری مربوط می شود.
در ورودی و سه پنجره آن با مقرنس کاری گچی و کاشی تزئین شده است و قاب محرابی شکل بر همه جای بنا دیده می شود. در دو سوی در وروردی دو گل ببر و دو قطعه سنگ رسوبی کرم رنگ به ابعاد 80*70 سانتی متر کنده کاری شده است که به دوره پیش از صفویه منسوب است.
سطح داخلی بنا نیز بسیار زیباست. مقطع بنا در سطح داخلی 12 ضلعی منتظم و هر ضلع آن 2/2 متر است. قسمت بالا با باریکه های گوشه و کمی بالاتر با تاقچه های نیمه مدور که بالای آنها مقرنس کاری آجری است، بلندتر جلوه می کند. نقشه آن معمولی است ولی زیر سازی ضخیمی دارد که با آجر و روکاری پوشش داده شده است. قاب و نمای محراب مانند سردر و پنجره های مسدود به رنگ های سیاه ، آبی سیر و سفید در قرنیس، کاشی لعاب، شکاف روکار آجری با کاشی های مربع آبی روشن که طرح سراسری و اسامی مقدسی تشکیل می دهند، هم چنینی سفالی بدون لعاب قرمز در کتیبه های خراب شده در دور سر در مجموعه زیبایی های معماری آن را تشکیل می دهد.