استان لوری Lori

معرفی استان لوری

استان لوری (لُری) از بزرگ‌ترین استان‌های ارمنستان و شهر واناجور (وانادزُر) که سومین شهر بزرگ ارمنستان است مرکز این استان است. این شهر پیش از این کیروفاکان و پیش از آن قره کلیسا نام داشت.
نزدیک واناجور، در کنار یک تپه، کلیسایی ساخته شده از سنگ سیاه، قرار دارد و نامی که آذری زبانهای کوچ نشین منطقه به این شهر دادند یعنی قره کلیسا (کلیسای سیاه) به همین خاطر بوده است. جمعیت این منطقه پیشترها آمیزه‌ای از ارمنی، گرجی، آذری، روس و یونانی بود و در بسیاری از زمانها بخشی از خان نشین گرجستان (که جزئی از ایران بود) بشمار می‌آمد.
در شمال واناجور با دنبال کردن رودخانه جوراگِت (بمعنی رودخانه دره یا همان درهْ رود) به دژ لوری (به ارمنی لوری برد) میرسیم. این دژ پایتخت داوید آنهوغین (۹۸۹-۱۰۴۹) از حاکمان قلمروی تاشیر-جوراگت و در دیگر زمانها مرکز حکمرانی خاندان زکریا بود.
فرمانداری استان لوری در وانادزور
در زمان سلجوقیان حاکمانی از خاندان زکریا به نام زکریا و ایوان که مسیحی و احتمالاً از اصل کُرد بودند به مرند و اردبیل حمله کردند و در آن جایها دست به کشتار زدند. این دو برادر توانستند سامانهای زیادی را از دست سلجوقیان بدر آورند. آنها بعدها در ۱۲۲۴ در جنگی از شاه ایران جلال الدین خوارزمشاه شکست خوردند و موج بعدی حمله مغول بود که همه چیز را ویران کرد.
بهنگام حمله مغول دژ لوری در دست پسر زکریا به نام شاهنشاه بود. سردار مغولها به نام جغتای که درباره گنجینه‌های شاهنشاه در لری شنیده بود با سربازان و ابزار دژکوبی به سوی دژ لوری آمد. شاهنشاه با زن و فرزندانش به غاری در آن پیرامونها گریخت و دژ را به خویشانش سپرد. آنها هم بجای جنگ به خوشگذرانی پرداختند و مغولها پس از گشودن دژ کشتار فراوانی کردند و به گنج شاهنشاه که آن را در چاهی با دهانه‌ای بسیار باریک پنهان کرده بود دست یافتند.
بازمانده‌های خاندان زکریا هم بعدها بدست افراد تیمور لنگ نابود شدند.
از روستاهای دیدنی منطقه روستای شاه نظر (مِتساوان کنونی) است که در مرز گرجستان جای دارد و عقیقهای سرخی در پیرامون آن از زمین بیرون زده است.
از شهرها مهم این استان یکی شهر الله وردی است که کانسار مس آن زمانی یک چهارم مس شاهنشاهی روسیه را تولید می‌کرد.
شهر قره کلیسا (واناجور) در جریان جنگهای ایران و روس در سال ۱۸۲۶ به دست حسن خان کاملآ ویران گشت. احیای دوباره این شهر با آغاز بکار راه آهنی که به سمت تفلیس ساخته شد میسر گشت. ارتشبد نظربکیان در سال ۱۹۱۸ با وجود کمی افراد توانست در این مکان لشکریان ترکیه را پس براند.