تربت حیدریه

معرفی شهر تربت حیدریه

تربت حیدریه زاوه نام داشته است و به مناسبت مقبره قطب الدین حیدر که از معاصرین عطار و از صوفیان قرن ششم هجری بوده بدین نام خوانده شده است . حمدالله مستوفی درباره زاوه میگوید:(( در آنجا قلعه گلین محکم باشد و قزیب پنجاه پاره دیه از توابع آن است و بعضی ها آب از رودخانه می گیرند . بعضی را آب از قنات است . حاصلش ابریشم و غله و پنبه و انگور و میوه فراوان دارد و مزار شیخ قطب الدین حیدر که مقدم حیدریانست که به مناسبت مزار شیخ حیدر به تربت حیدری منسوب گردیده است . )) بنای زاوه را به زوطهماسب نسبت می دهند . درسالهای نخستین قرن هفتم از شهر های ربع نیشابور بوده و 320 قریه داشته است . این شهر در حمله مغول به سبب مقاومتی که مردم در قبال سپاه مغول به خاطر ندادن علوفه کرده بودند ، ویران شد . در سال 737 نیز بر اثر زلزله ای که در جیزد اتفاق افتاد سی هزار تن کشته شدند و به خاطر وبای که پس از آن گریبانگیر مردم شد ، یازده هزار نفر دیگر فوت گردیدند . زاوه در دوره سر بداران نیز ویران شد . از وقایع معروف این جنگ که در تاریخ ادبیات ایران نیز بدان خاطر معروف شده است ، گم شده دیوان ابن یمین فریومدی است . ابن بطوطه نیز در سفره نامه خود از زاوه و طیقت حیدری یاد می کند . در دوره های بعد بر اثر هجوم ازبک ها ، زاوه یا تربت حیدری به عنوان د‍ژ و قلعه ای محکم شاهد درگیری های فراوانی بوده است . در فاصله بین اواخر عهد صفویه تا اوایل ظهور قاجاریه ، تربت حیدری در معرض هجوم افقان ها ، ازبک ها و ترکمن ها بوده است . باز سازی قلعه تربت حیدریه که در اثر تاخت و تازهای مکرر ازبکان و ترکمانان به ویرانی کشیده شده بود به وسیله اسحاق خان قرائی که با آغا محمد خان و فتح علیشاه قاجار معاصر بوده انجام شده است وپس از آن سالها تاریخ تربت با نام وی و طایفه قرائی ها پیوند می خورد . حاج سیاح در سفر خود ( 1257 هجری شمسی ) از مشهد به سیستان از منطقه تربت حیدری می گذرد و به توصیف روستا های سر راه می پردازد:(( انسان اگر دهات ایران را گردش کند ، می فهمد که ظلم یعنی چه ؟ بیچارگان سوخته و برشته در یک خانه تمام لباسشان به قیمت جل یک اسب آقایان نیست ، یک ظرف مس برای طبخ ندارند ... )) در سفر نامه رکن الدوله ( 1299 ) نیز از تربت چنین یاد می شود:‌تربت حیدریه یکی از شهر های حاکم نشین خراسان و معروف است . هوای خوب ، آب بسیار و دکاکین زیاد و پنج حمام و عمارت حکومتی و باغ های زیاد و فواکه بسیار دارد . خاصه زرد آلوی نوری آن معروف است .