تپه علي كش و دوره هاي آن

بر اساس نظر محققان و دانشمندان که در هشت تپه در اطراف رود مهمه و پنج تپه را در اطراف رود ایرج شناسایی شده است . منطقه دهلران از قدیم مورد پژوهشهای مختلفی قرار گرفته که قدیمی ترین آنها به سال 1903 میلادی برمی گردد. بر اساس آثار و مدارک بدست آمده از تپه های علی کش و سبز و دیگر تپه های حفاری شده 7 دوره را شناسایی کرده اند و تاریخی میان 7500 تا 3700 پیش از میلاد را تخمین زده اند . سه دوره قدیمی تر از این هفت دوره را به نامهای (بزمرده) (علی کش) (محمد جعفر ) در تپه علی کش مشخص کرده اند . پروفسور هول برای دشت دهلران و آثار آن پنج دوره مشخص کرده است . این دوره ها به ترتیب قدمت عبارتند از:دوره اول بزمرده – دوره دوم علی کش (مربوط به دوران قبل از سفال ) – دوره سوم محمد جعفر – دوره چهارم سفید و دوره پنجم سرخ .
در دوره های سوم تا پنجم سفال اولیه آن نرم و خمیره آن مخلوط با کاه و خاشاک و یا کمی حرارت آشکار شده است که همگی مربوط به دوران آغاز استقرار در دهکده ها می باشند . پروفسور هول با تحقیقات بیشتر و آزمایشات کربن 14 تاریخ تقریبی هر کدام از این دوره ها را به ترتیب زیر جرح و تعدیل کرده است:قبل از سفال – سفال اولیه – دوران آغاز و استقرار – دوران بزمرده 6700 تا 7500 پیش از میلاد مسیح- دوره علی کش 6400 تا 6700 پیش از میلاد مسیح – دوره محمد جعفر 5700 تا 6400 پیش از میلاد مسیح
دوره بزمرده 1:این دوره که احتمالا ابتدای استقرار در این محل بوده است قدمتش به حدود 9 هزار سال پیش از میلاد می رسد . در این دوره نباتات و حیوانات وحشی در دره دهلران فراوان بوده است . چون هنوز سفال وجود نداشته . مردم مایعات را در محفظه هایی که از پوست حیوانات وحشی ساخته بودند . استفاده می کردند و قسمتی از مایحتاج غذایی خود را از این راه تهیه می کرده اند . آنها خانه های گودالی و گلی کوچکی می ساختند . گندم وحشی و جو دوشیاره کشت می کردند . بقایای استخوانهای بز . گورخر . گراز . ماهی . لاک پشت و پرندگان آبی را که شکار می کردند در بقایای باستانی بدست آمده است . ادوات سنگی را از آبسیدیان یا شیشه معدنی و سنگ چخماق می ساخته اند . کف اتاق ها با حصیر مفروش می شده است .
دوره علی کش 2:در خصوص قدمت این دوره هر چند تاکنون بیش از 11 نمونه تاریخی از طریق آزمایشات کربن در دست است که تاریخی میان 6750 تا 6000 قبل از میلاد را نشان می دهد . ولی بر اساس دو تاریخ یکی 6900 و دیگری 8000 سال ق . م می توان نتیجه گرفت که علی کش دارای قدمتی حدود8 هزارسال پیش از میلاد است . این دوره که بعد از بزمرده است دارای معماری قابل ملا حظه ای است . خانه های مسکونی این دوره دارای بیش از یک اتاق داشت و مصالح ساختمانی آن همانند دوره قبل (بزمرده) از قطعات گل رسوبی منطقه به ابعاد حدود 40 * 52 * 10 سانتی متر بود و به وسیله یک لایه ملاط گل را به هم متصل و پس از ساختن دیوار دو سطح آن را با یک لایه گل اندود می کردند . کف اتاق ها از گل و یا خاک نرم کوبیده می شد . روی این کف را اغلب با حصیر فرش می کردند . احتمالا منازل مسکونی این دوره دارای حیاطی بود که در گوشه ای از آن اجاقی ساده برای پخت و پز ساخته می شد . در حفاریهای این دوره یک دانه عدس پیدا شده که نشان می دهد ساکنان علی کش با بومیان منطقه کوهستانی مانند جارمو که کشت این گیاه در آنجا تجربه شده بود . تماسهایی برقرار کرده بودند . خوراک گوشتی مردم را معمولا بز تشکیل می داد . علاوه بر آن قسمت اعظم نیازهای گوشتی از طریق شکار و صید تامین می شد . شکار غزال . گورخر . گاو وحشی و صید ماهی . لاک پشت آبی . صدف ...... بخشی دیگر از مواد غذایی آنان بود . در این دوره علاوه بر حصیر از نی و جگن سبدهایی بافته می شد .ساخت و استفاده از ظروف سنگی بیش از پیش متداول بود . ساخت پیکرک گلی بز همچنان ادامه داشت . در میان پیکرک های گلی چند پیکر انسان نیز دیده می شود . از دندان گراز وحشی و صدف و سنگ و استخوان و آسفالت طبیعی مهره های تزیینی ساخته می شد . از فیروزه فلات ایران نیز برای ساختن مهره استفاده می شد . ساکنان علی کش اموات را پس از این که با یک قشر نازک محلول گل آخری می پوشانیدند و به صورت جمع شده در حصیر می پیچیدند و همراه با تزیینات شخصی در منارل و در زیر کف اتاق ها در چاله های کم عمق در حالت نشسته دفن می کردند . پروفسور هول اظهار می دارد که احتمالا اولین سفال نخودی در دوره سبز در دشت دهلران تولید شده و پروفسور لوبرتون آن را مربوط به دوره سوزیانای (الف) می داند . در لایه های عمیق تپه سبز آثار معماری دیوارهای خشتی با پایه سنگی آشکار شده است . به نظر می رسد حدود 5500 سال پیش از میلاد در این منطقه کشاورزی با کمک آبیاری انجام می گرفته است و این منطقه از مراکز مهم کشاورزی بوده و احتمالا از نظر تجاری روابطی با نواحی هم جوار داشته است . وجود ادوات آبسیدیان (سنگ شیشه معدنی) دلیل بر این است که آبسیدیان از مراکز و معادن آبسیدیان در دنیای باستانی وارد این منطقه شده است .
تپه سبز:پروفسور هول به ترتیب قدمت چهار دوره زیر را برای لایه های تپه سبز مشخص کرده است . دوره های سبز:تاریخ تقریبی 5000 تا 5500 پیش از میلاد مسیح – دوره های خزینه:4500 تا 5000 پیش از میلاد مسیح – دوره های مهمه:4000 تا 4500 پیش از میلاد مسیح – دوره های بیات:3700 تا 4100 سال پیش از میلاد مسیح .
تپه موسیان 3:این تپه در حدود 150 کیلومتری شمال غربی شوش قرار دارد . در سالهای 1902 و 1903 م هیئت فرانسوی به سرپرستی گوتیر و لامپر در آن کاوشهایی انجام داده اند و اشیای بدست آمده را به موزه لوور پاریس منتقل کرده اند . این تپه در جریان کاوش های باستانی تا عمق 50/2 متر پایین تر از سطح جلگه خاکبرداری شده است . در این حفاریها سفالهایی بدست آمده اند که خصوصیاتی ممتاز دارند . خمیرمایه آنها به رنگ زرد یا سبز است و نقوش آنها قهوه ای یا سیاه و به ندرت قرمز رنگ اند در محل تپه موسیان سه نوع ظرف منقوش بدست آمده:1 – ظروف سفالی شبیه به ظرفهای شوش اول 2 – هر چند در نقش و خمیر بعضی از ظرفهای سفالی دقت و ظرافت زیاد به کار نرفته ولی چون نقاشی های این ظرفها شبیه سفالهای شوش اول هستند آن را شوش اول (ب) نامیده اند . 3 – این دسته شبیه ظرفهای شوش دوم اند .