طاق بستان

محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه کوهی به همین نام و در کنار چشمه ای در شمال شرقی حاشیه کنونی شهر کرمانشاه واقع شده است. در این محوطه آثاری از دوره ساسانی وجود دارد که شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و دو ایوان کوچک و بزرگ است . ایوان کوچک در سمت چپ سنگ نگاره اردشیر دوم و ایوان بزرگ در سمت راست ایوان کوچک قرار دارد. سیاحان، مورخین و جغرافی نویسان دوره اسلامی ضمن توصیف سنگ نگاره های طاق بستان، از این محوطه با نام های متفاوتی یاد کرده اند. بطوریکه ابن فقیه و ابن رسته این مکان را شبدیز و یاقوت آن را قصر شیرین نامیده است. همچنین حمدالله مستوفی آنجا را طاق وسطام عده ای دیگر آن را «طاق بهستون »، « طاق بیستون» و « تخت بستان » نامیده اند. اهالی محل نیز محوطه را با نام « طاق وسان» و «طاق بسان»می شناسند زیرا سان در لفظ محلی به معنی سنگ است و به این ترتیب طاق وسان یعنی طاقی که در سنگ کنده شده است. امروزه نیز در اکثر محافل ایران شناسی از این مکان با نام طاق بستان یاد می شود.
سنگ نگاره اردشیر دوم:
در سمت راست ایوان کوچک سنگ نگاره ای وجود دارد که صحنه تاج ستانی اردشیر دوم نهمین شاه ساسانی را نشان می دهد. در این صحنه شاه ساسانی به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مرکز صحنه نقش شده که دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را از اهورا می گیرد.
ایوان کوچک:این ایوان به صورت فضای مستطیل شکلی به عرض 96/5 متر عمق 80/3 متر و ارتفاع 30/5 متر است. در دو طرف ورودی این ایوان دو جرز چهار گوش و بر بالای این جرزها اتاقی با قرص نیم دایره ای قرار گرفته که 10 سانتی متر از سطح داخلی جرزها عقبتر رفته است. دیوار انتهای این ایوان به دو بخش تقسیم شده است. در داخل این طاقچه پیکره های شاپور سوم و همراه با کتیبه هایی به خط پهلوی و به زبان میانه حجاری کرده اند.
ایوان کوچک:مهمترین اثر در طاق بستان ایوان بزرگ است که از نظر معماری اطلاعات بیشتری را در اختیار ما قرار می دهد. این ایوان به شکل فضای مستطیلی به عرض 85/7 متر و عمق 65/7 متر است که ارتفاع آن 90/11 متر می باشد. در دو طرف ورودی این ایوان دو جرز سمت راست 41/1 متر و جرز سمت چپ 46/1 متر است. بر روی این جرز ها طاقی با قوس نعل اسبی که 24 سانتی متر از سطح داخلی جرزها عقب تر رفته رفی را ایجاد کرده است. ارتفاع این طاق از کف ایوان تا لبه قوس در قسمت جلو 80/8 متر و در قسمت عقب ایوان 25/9 متر است. قوس طاق در قسمت جلو ایوان بازتر از قوس انتهای ایوان است. به طوریکه در قسمت جلو به شکل نیم دایره ای بوده ولی در قسمت عقب به شکل نیم بیضی است. بر روی لبه بام ایوان هفت جان پناه چهار پله ای با زاویه قائم وجود دارد که ارتفاع هر کدام از آنها 129 سانتی متر است. در انتهای ایوان سکویی به طول 40/7 متر و عرض 80 تا 90 سانتی متر و بلندی 17 سانتی متر وجود دارد. بر روی این سکو و در دو طرف انتهایی این ایوان، دو نیم ستون حجاری شده است. این نیم ستون ها فاقد پایه ستون بوده و مرکب از ساقه ستون و سر ستون می باشند. که در مجموع ارتفاع هر کدام از آنها 4 متر و قطر آنها 22 سانتی متر است. ساقه هر کدام از این نیم ستون ها به شکل استوانه ای بوده و به وسیله شیارهای قاشقی تزئین شده است. سر ستون این نیم ستون ها به شکل هرم مربع القائده معکوسی است که تقلیدی از سر ستون های بیزانسی است.