تپه باستاني زيويه

این تپه در روستای زیویه حدود 55 کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز واقع و از محوطه بسیار وسیعی برخوردار است . طی کاوش های باستان شناسی در این تپه قلعه باستانی زیویه از زیر خاک بیرون آمد . این قلعه روی یکی از تپه های نسبتا مرتفع منطقه ساخته شده و بر محیط اطراف اشراف کامل دارد . در نخستین کاوش که توسط (ایوب ربنو) در سال 1325 شمسی در این منطقه صورت گرفت و بیشتر جنبه تجاری داشت اشیاء منحصر به فردی از یک تابوت برنزی به دست آمد که در نوع خود از شاهکارهای فلزکاری و سفال گری محسوب می شود . همین امر موجب تخریب بسیاری از آثار معماری ارزشمند این قلعه (کاخ دژ) عظیم گردید . این قلعه که به اقوام ماد و ماننایی تعلق داشت در حدود 2700 سال پیش ساخته شده است .
در سال 1354 شمسی اولین فصل کاوش های علمی باستان شناسی در این تپه آغاز شد و تا سال 1380 ادامه یافت . طی چند فصل کاوش نتایج قابل توجهی در زمینه شناخت وضعیت معماری آن به دست آمد . از جمله اشیای به دست آمده در این کاوش ها قطعات عاج منقوش بود که نقوش حیوانی و صحنه شکار اساطیر روی آنها حک شده و از ارزش ویژه ای برخوردار است .
اهمیت این قطعات به حدی است که از روی دو نمونه از آنها نقش برجسته آبیدر سنندج . طراحی . بزرگنمایی و ساخته شد .برای احداث قلعه زیویه استادکاران پس از بنیاد مصطبه . سکوهایی برای دست یابی به سطح صاف و هموار پدید آوردند و در بین شیبهای موجود در تپه با بهره گیری از خشت خام . سنگ و چوب قلعه ای در نهایت استحکام و پایداری بنا نهادند . پی ها و پله های پایه ستون ها از سنگ ساخته شده و برای ساخت دیوارها خشت خام به ابعاد 16 * 46 * 46 سانتی متر به کار رفته است . ورودی اصلی قلعه با 21 پله سنگی در شرق تپه قرار دارد . از جالب ترین قسمتهای قلعه تالار ستون دار آن با 16 پایه ستون سنگی مدور است . قطر این پایه ستون ها حدود 95 تا 105 سانتی متر است . کف تالار با خشت خام به صورت شطرنجی مفروش شده است .
دیگر بخش های این قلعه عظیم شامل سالن ها . حیاط ها و اتاق های متعددی است که هر یک عملکردی خاص داشت . نکته قابل توجه استفاده از فاصله پشت بندهای ایجاد شده برای استحکام و ایستایی دیوارهای قلعه است که به عنوان سیلو (انبار غله) مورد استفاده بود . در کاوش های سال 1380 نمونه هایی از غله در کف انبارها که هر یک بیش از 8 متر عمق داشت به دست آمد .