غار باستاني كرفتو

غار کرفتو در شهرستان دیواندره در 72 کیلومتری شرق شهرستان سقز قرار دارد . با توجه به تحقیقات به عمل آمده در دوران مزوزوییک کرفتو در زیر آب بود و در اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شد . غار کرفتو از غارهای آهکی و طبیعی است که در ادوار مختلف جهت استفاده و سکونت انسان تغییر حالت داده و با معماری صخره ای در چهار طبقه در دل کوه حفر شده است . مستشرقین و محققین بسیاری از جمله دمرگان . راولینسون . کرپورتر . خانیکف و فون گال از غار کرفتو بازدید و نقشه هایی از آن تهیه و ارائه نموده اند . کرپورتر و فون گال آن را تصحیح کرد .
در مقالاتی که توسط محققین به چاپ رسیده به دلیل وجود کتیبه ای یونانی بر سردر یکی از اتاق های طبقه سوم از این غار به عنوان معبد (هراکلس) (هرکول) نام برده شده است . ترجمه این کتیبه چنین است (در آنجا هراکلس سکونت دارد باشد که پلیدی در آن راه نیابد) . طول غار 750 متر است و راههای فرعی متعددی از آن منشعب می شود . در طول سکونت انسان در این غار تغییرات و دگرگونی های عمده و دخل و تصرفات بسیار در آن بوجود آمده و حجاران هنرمند به زیبایی . فضاهایی را در مدخل های غار تراشیده و اتاق ها . راهرو و دالان های متعددی را به وجود آورده اند . این غار در میان غارهای دست کن ایران از معماری کاملی برخوردار است . ورودی غار از دامنه کوه حدود 25 متر فاصله دارد . در گذشته راهی نسبتا سخت و دشوار در کمر کوه بازدیدکنندگان را هدایت می کرد ولی امروزه با عبور از پلکانی فلزی می توان به دهانه ورودی غار رسید .
در معماری صخره ای این غار چهار طبقه شناسایی شده است . این امر از اهمیت ویژه ای در معماری صخره ای برخوردار است .در معماری غار علاوه بر ایجاد اتاق ها و راهرو های عبوری سعی شده تا اتاق ها با هم مرتبط باشند و نورگیرها و پنجره هایی به سمت بیرون و مناظر طبیعی ارتفاعات مجاور غار تعبیه شده است . بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوان . انسان و گیاه حجاری شده که بیشتر جنبه آیینی دارد . این غار در سال 1379 گمانه زنی شد و با بررسی باستان شناختی در محوطه بیرون و داخل غار آثاری از دوران های مختلف به دست آمد . کشف تراشه های سنگی در طبقه چهارم و محوطه بیرون غار می تواند نشانه ای از استفاده انسان در دوران پیش از تاریخ از این غار باشد . همچنین نمونه سفال ها و اشیای به دست آمده ادامه سکونت انسان را در طول دوران تاریخی اشکانی و ساسانی و دوران اسلامی یعنی قرون ششم تا هشتم ه . ق مسجل می سازد . اقداماتی در طول سالهای 1378 و 1379 انجام شده که شامل سامان دهی محوطه بیرون غار . پله بندی . سکوهای استراحت . پارکینگ . سرایداری . سرویس های بهداشتی و برق کشی غار است .