قلعه رودخان

این قلعه در 12 کیلومتری جنوب شرقی فومن و در دل جنگل های انبوه مناطق کوهستانی جای دارد. این قلعه که به سکسار و قلعه حسامی نیز شهرت دارد، از بزرگترین و باعظمت ترین دژهای نظامی گیلان و حتی ایران به شمار می آید و مساحت آن بالغ بر 50 هزار متر مربع است. این قلعه در ارتفاع 600 متری و در بلندترین نقطه کوه قرار دارد. با توجه به خاک برداری محوطه داخلی و بررسی پی بنا احتمالا این دژ به عصر ساسانی تعلق دارد و در زمان حکومت سلاحقه تجدید بنا شده است. از این رو قلعه رود خان را از قلاع اسماعیلیه به حساب می آورند. توجه به این که شهر فومن دورانی طولانی مرکز حکومت گیلان بیه پس از خاندان اسحاقوند بود، اهمیت این قلعه را بیشتر محسوس می دارد. رابینو درباره این قلعه نوشته است:سنگ نوشته ای که در آنجا وجود دارد نشان می دهد که این قلعه به نام حسامی برای اولین بار در سال 918 هجری (13-1512 میلادی) تا 921 (16-1515 م ) به فرمان سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاءالدین اسحقی مرمت گردیده است و این سنگ نوشته از کمال الدین محمد گیلانی است و منظومه آن خان احمد شیروانی و نوشته آن اثر ابن حسین الخراسانی است. هدایت خان هنگامی که بر ضد کرمیخان زند به شورش پرداخت شروع به تعمیر آنجا نمود و در آنجا اسلحه و مهمات قرار داد. این کنیبه چند سال پیش توسط یکی از کارشناسان میراث فرهنگی پیدا شد و امروز در گنجینه رشت نگه داری می شود.
این قلعه از دو بخش تشکیل شده است:
1- ارگ یا محل اسکان حاکم و خانواده:ارگ یا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده و در قسمت غربی این بنا واقع است. قلعه کلا دارای دو ارگ و 16 قراول خانه است. قراول خانه ها به صورت دو طبقه با نورگیر ها و روزن های متعدد بر محیط اطراف مسلط است. ورودی قلعه در سمت شمال جای دارد و در دو طرف آن دو برج عظیم سنگی دیده می شود. در گذشته چشمه آبی در داخل قلعه جاری بود که وت محاصره از آب آن استافده می شد. این چشمه پس از زلزله سال 1369 گیلان خشک شد.
2- قسمت نظامی یا قورخانه:در قسمت شرقی قلعه دورخان بناهایی مخروبه وجود دارد. در قسمت شمال و جنوب دیوارهای محصور کننده قلعه، برج های نگهبانی در فواصل مختلف به چشم می خورد. اتاق های هشت ضلعی که از آجر ساخته شده هنوز برفراز برج ها دیده می شود.دیوار های قلعه حدود 40 برج دیده بانی دارد. در این دیوارهای منافذ و ترکش هایی برای ریختن مواد مذاب و تیر اندازی نیز تعبیه شده بود. از وجوه جالب توجه در معماری قلعه رود خان، کاربرد طاق های جناقی و انواع مختلف آن و نیز طرح های آجر کاری و سنگ چینی است که نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد. سازندگان قلعه از اصول پیشرفته علمی دفاع و حصار بندی کاملا آگاه بودند و به همین دلیل در طی قرون متمادی این قلعه در برابر تهاجم و یورش ها هرگز در مقابل دشمن سر تسلیم فرود نیاورده و نشانی از تخریب انسانی و حریق در آن به چشم نمی خورد. امروزه قسمت عمده ای از بنا در زیر قشری از پیچک ها پنهان شده و قلعه در هاله ای رمز آلود در دل جنگل سرسبز غنوده است.