ساوه

معرفی شهر ساوه

ساوه یکی از شهرها و مناطق باستانی بازمانده از دوران ساسانی است . تپه باستانی ساسانی آسیاباد ( اسیرآباد ) در مجاورت شهر ، همچنین تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی هریسان ، خرم‌آباد ، آوه و امثالهم نشانگر قدمت این شهر می‌باشد . ساوه در روزگار پارتیان با نام « سواکینه » یکی از منازل مهم میان‌راهی و در سده هفتم قبل از میلاد یکی از دژها و منازل سرزمین ماد به شمار می‌رفته است. از وضعیت ساوه در روزگار پیش از اسلام اطلاع دقیق و مستندی در دست نیست ، ولی از قرن دهم هجری به بعد در مورد این شهر اطلاعات و روایات مکتوب زیادی د دست است . ورود حضرت معصومه (ع) به ساوه در راه سفر خراسان و بیماری ایشان در ساوه، نخستین رویدادی است که در تاریخ اوایل دوران اسلامی این شهر ذکر شده است.به نظر می‌رسد که گسترش خلافت اسلامی تا مرزهای چین، حمل و نقل کاروان‌های زیارتی حجاج و کالا و آبادانی راه ابریشم که از ساوه عبور می‌کرد ، توسعه شهر ساوه در سده‌های نخستین اسلامی را فراهم آورده است . ناحیه و شهر ساوه در روزگار دیالمه و سلجوقیان پیوسته مقر زمستانی سلاطین دیلمی و سلجوقی و سپاهیان آنان بوده است که معمولاً ییلاق را در ناحیه خرقان و همدان می‌گذرانده‌اند. سرای معروف دیلمان و کوشک سلطانی ساوه اقامتگاه شاهان سلجوقی بوده است. رونق و آبادانی شهر ساوه در روزگار سلجوقیان به اوج خود رسید و ساوه به مرکز سران قبایل متحد سلجوقی که لقب اتابک داشتند، تبدیل شد . از این روزگار تا دوره خوارزمشاهیان بسیاری از وزرای سلجوقی و خوارزمشاهی ساوجی بوده‌اند که هر یک در زمان خود در آبادانی و ایجاد بناهای شهری آن کوشیدند . عمادالملک ساوجی وزیر با تدبیر و دانشمند سلطان محمد و سلطان جلال‌الدین خوارزمشاهی از آن جمله است که در جریان حمله مغول جان خود را از دست داد. ساوه در جریان حمله خانمان برانداز مغول در قرن هفتم هجری صدمه و آسیب فراوانی دید ، مغولان شهر را ویران کردند و ساکنان آن را از دم تیغ گذراندند . در دوره جانشینان هلاکو ( ایلخانان ) قسمت عمده‌ای از خرابی‌های هجوم مغول مجدداً بازسازی شد . در این دوره نیز ساوجیان همچنان در مقامات و مناصب دیوانی دولت ایلخانی به خدمت درآمدند که از آن جمله می‌توان به خواجه سعدالدین ساوجی وزیر غازان خان ، امیر نظام الدین یحیی ساوجی ، خواجه ظهیرالدین ساوجی، خواجه شمس‌الدین ساوجی و . . . اشاره کرد. ساوه در دوران تیموریان و آق‌قویونلو از غارت‌های متعدد و رقابت‌های میان شاهزادگان و آق‌قویونلو صدمه فراوانی دید . ورود ترکمانان چادرنشین و استقرار آنان در اطراف ساوه و دستیابی سران آن به حکومت و درگیری و رقابت داخلی آنان ، صدمه و آسیب سنگینی به اقتصاد و نیروهای تولیدی شهر وارد ساخت. در دوران صفویه بلوکات ساوه یکی از قلمروهای استقرار ایلات وابسته به نهاد حکومت صفویه ( قزلباش و شاهسون‌ها ) گردید. اینان در حقیقت به مثابه قوای نظامی حکومت در نواحی مجاورت پایتخت استقرار یافتند . از جمله ایل بیات که در دشت‌های ساوه و زرند مستقر شد و آنجا را به عنوان قلمرو زمستانه خود برگزید . در دوره صفویه شهر ساوه رو به آبادانی مجدد گذاشت و کاروانسراها ، راه‌ها ، رباط‌های میان راهی ، مساجد، بازار سرپوشیده و بناهای متعددی احداث شد . با این حال خرابی‌های ناشی از هجوم و حمله تیموریان ، جنگ‌ها و کشمکش‌های زمان آق‌قویونلوها به تمامی بازسازی نشد. در اواخر دوره صفویه ، ضعف حکومت مرکزی و تاخت و تاز قبایل و ایلات، رویدادهای ناشی از جنگ‌های ایران و عثمانی و فتنه افغان، آسیب‌های جدی و فراوانی به رشد و توسعه شهر وارد کرد . به ویژه در زمان حکومت شاه سلطان حسین صفوی که وضعیت اسفباری بر شهر و ساکنان آن حاکم شد. در روزگار زندیه با احداث بنای معروف چهارسو ، در احیار مجدد بازرگانی ساوه کوشش شد . در فاصله پایان دوران صفویه تا قاجاریه ، شهر در تسلط حکام وابسته به گروه‌های ایلی پرنفوذ ناحیه مانند خلج‌ها قرار گرفت. با پایتخت شدن تهران ، از اهمیت ساوه کاسته شد . در حال حاضر شهر ساوه یکی از شهرهای آباد استان مرکزی است و توسعه صنعتی آن موجبات رشد روز افزونی را فراهم آورده است .