قلعه یا حصار شهر

حصار شهر زنجان که به «قلعه زنجان» نیز شهرت دارد، از آثار دوران سلجوقی است که در فتنه مغول قسمت اعظم آن تخریب شده است، این حصار در دوره صفویه ، به علت انطباق موقعیت آن بر روی نقشه طرح کلی شهر و هماهنگی آن با موانع طبیعی دفاعی که دارای اهمیت سوق الجیشی است ، مجدداً منطبق بر مسیر دیوار قبلی بازسازی شده است.

‏حمدالله مستوفی در نزهته القلوب، اندازه پیرامون باروری شهر را ده هزار گام گزارش کرده است. اگر درازای هر گام 45 سانتی متر در نظر گرفته شود، اندازه دور قلعه 4500 متر خواهد بود که در حال حاضر نیز تقریباً با ابعاد آن مطابقت می کند. عرض حصار در پی آن 250 ‏سانتی متر و ارتفاع آن 8 متر بوده است. ادوارد براون نیز ارتفاع آ ن را 15 الی20 فوت ذکر نموده است.
‏این حصار با خشت هایی به ابعاد10*50*50 سانتی متر و ملاط گل ساخته شده است و تعداد برج های دفاعی آن به درستی معلوم نیست. شواهد نشان می دهند که فاصله برج ها از یکدیگر، با احتمال نزدیک یه یقین 150 ‏متر بوده است. بدین ترتیب، در حدود30 ‏برج 0دایره ای شکل با قطر7 متر درگرداگرد حصار شهرساخته شده بوده است که ا‏ز آن میان، قطر برج های چهارگوشه آن که تا امروز باقی مانده اند، حدود 15 متر بوده است. مصالح داخل برج ها خشت و گل است و بر فراز آن،سقفی مخروطی جای دارد. درهر برج جان پناهی به ارتفاع 50/2 ‏متر ساخته شده است. دریچه های دیده بانی و تیر اندازی برج ها که ابعادی معادل 15*35 ‏سانتی متر دارند، در فضای جان پناه تعبیه شده اند.
‏قلعه زنجان از طریق 6 دروازه ورودی با روستاهای حوزه نفوذ زنجان و شهرهای هم جوار آن مرتبط بوده است. در داخل این
حصار عناصر تاریخی شهر احداث شده اند.