خانه ابويي

زمان احداث این بنا همزمان با شکل گیری هسته اولیه شهر است . ساخت آن توسط استاد محمد علی محمودی از معماران یزد برای شخصی به نام آقای زعیم ابویی یکی از کارمندان دادگستری احتمالا در سال 1311 ه. ش ساخته شد . تا سال 1340 این بنا مورد بهره برداری بوده و بعد از آن وراث استفاده نموده و پس از مدتی نیمه متروک رها شد . این ساختمان با زیربنای 483 مترمربع در قطعه زمینی به مساحت 813 مترمربع احداث شده است . در اجرا و ساخت این منزل از عناصر معماری سنتی . بومی و منطقه ای به خوبی بهره برداری شده است . در ساخت بنا از آجر و خشت خام توامان استفاده شده اما مصالح غالب مخصوصا در نما . آجر است . ورودی اصلی بنا در منتهی الیه شمالی ضلع غربی قرار گرفته و سردر ورودی آجرکاری زیبایی با طاق جناغی دارد .
این در به یک هشتی 4 * 5/2 متر باز می شود که در مرکز سقف گنبدی آن یک شبکه نورگیر هشت ضلعی ساخته شده است . از ضلع جنوبی این هشتی می توان به حیاط اصلی بنا راه یافت که مجموعه عناصر معماری و اتاق ها در اضلاع شمالی . جنوبی . شرقی این حیاط قرار گرفته اند در ضلع شمالی حیاط مجموعه اتاق های زمستانی و در ضلع جنوبی آن اتاق های تابستانی و در ضلع شرقی نیز به آشپزخانه . انبار و سایر تاسیسات لازم واقع شده اند . در ضلع شمالی علاوه بر هشتی سه اتاق اصلی و سه اتاق فرعی کوچکتر قرار گرفته که تا حدودی در آن سوی حیاط فضای مشابه آنها وجود دارد . در شمال شرق و جنوب شرق حیاط مرکزی دو راهرو ی
سرپوشیده قرار گرفته که از طریق راهروی شمال شرقی حیاط می توان از یک طرف به آشپزخانه و از سوی دیگر به پلکانی که به پشت بام منتهی می شود راه یافت . در ضلع شرقی حیاط علاوه بر آشپزخانه چندین اتاق و انبار نیز وجود دارد . آشپزخانه دارای تنور . اجاق های دیواری و انبارهای متعدد و حمام نوساز در انتهای آن است . در ضلع جنوبی (ایوانی ) نسبتا رفیع و عریض (نسبت به ارتفاع بنا ) به عمق 4 متر و با دهانه ای به عرض 5/5 متر در مرکز ضلع جنوبی حیاط ساخته شده که در تابستانها از آن استفاده می شده است .( ایوان مرکزی ) حوضخانه و مجموعه اتاق های احداثی در ضلع جنوبی به عنوان تابستان نشین ساکنان منزل محسوب می شده است . در امتداد شرقی ضلع جنوبی در مجاورت ایوان سه اتاق دیده می شود . اتاق وسطی آن حوضخانه منزل – بر فراز بام اتاق حوضخانه . بادگیر آجری زیبای استوانه ای شکلی با هشت شبکه بادگیر قرار گرفته که باد توسط شیار یا کانالهای تعبیه شده در جرز دیوارها به آب نما یا چند حوض مدور متداخل هدایت شده و پس از خنک و مرطوب شدن به اتاق های مجاور راه میا فته است . ورودی این حوض خانه از طریق راهروی جنوب شرقی حیاط است و به منظور تلطیف هوا و فضای منزل در مرکز حیاط اصلی یک حوض هشت ضلعی با چهار باغچه در اطراف آن ایجاد نموده اند . برای پوشش سقف تمامی اتاق ها از شیوه طاق زنی ضربی استفاده شده است . این بنا در حال حاضر مورد مرمت توسط میراث فرهنگی به نحو بسیار زیبا با آجر و سیم گل و گچ و ....
قرار دارد و پس از آن به عنوان یک مرکز فرهنگی مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت .