قلعه ايرانشهر

این قلعه بعد از قلعه بمپور از مهم ترین قلعه های ایرانشهر محسوب می شود . در گذشته از آن به عنوان مرکز حکمرانی بلوچستان استفاده می شد . با توجه به اسناد به جای مانده ناصرالدوله فرمانفرما که در سال 1258 ه. ق حاکم کرمان و بلوچستان بود . پیشنهاد ساخت یک دژ نظامی بزرگ را در فهرج یا پهره (ایرانشهر قدیم ) به ناصرالدین شاه قاجار می دهد . ناصرالدین شاه در سال 1264 ه. ق با ساخت قلعه در فهرج موافقت می نماید و بدین ترتیب کار ساخت قلعه توسط شخصی به نام حسین معمارباشی کرمانی در مدت 7سال به اتمام می رسد و (قلعه ناصریه ) نامیده می شود . پس از آن مرکز حکمرانی بلوچستان از بمپور به ایرانشهر منتقل می گردد . قلعه ناصریه در زمان حکومت دوست محمد خان بارکزایی به قلعه دوست محمد خان معروف می شود و پس از آن این قلعه در سال 1307 ه. ش در اختیار نیروهای دولتی قرار می گیرد و به نام قلعه ایرانشهر شهرت میابد . قلعه با مساحتی بالغ بر 34225 مترمربع از جمله وسیع ترین قلعه های دوره اسلامی استان با نقشه ای مربع شکل به ابعاد 1858185 متر است . معماری قلعه را می توان به دو قسمت تقسیم بندی نمود 1- حصار قلعه 2- مجموعه فضاهای داخلی (درون حصار) .
1 - حصار قلعه:
تشکیل شده از یک دیوار با مصالح خشت و گل و آجر به ارتفاع 7/6 متر و قطر 50/4 متر در روی زمین . در قسمت فوقانی با ایجاد یک غلام گرد که به برجهای دیده بانی منتهی می گردد . از قطر دیوار کاسته می شود . در لبه بالای دیوار کنگره هایی به همراه تیرکش و روزنه های دیده بانی منظمی در دیوار ایجاد شده که برای مقاصد تدافعی به کار می رفته است . حصار مجموعا دارای نه برج کوچک و بزرگ است و ورودی اصلی قلعه در ضلع جنوبی در میان دو برج با تزیینات آجرکاری زیبا قرار گرفته است .
2 - مجموعه ساختمانهای داخلی:
با توجه به متون به جای مانده قلعه دارای چهار حیاط مجزا و بیش از 150 اتاق شامل مال بند . حوضخانه . انبار . اصطبل . حمام . سربازخانه . حاکم نشین و ...... بوده است . هر چند معماری داخلی قلعه تخریب شده ولی می توان به آجرنمای تزیینی سردر ورودی و برج های آجرکاری شده دو طرف آن اشاره نمود که دارای انواع طرح های رج چینی . دندان موشی . هندسی . لوزی . چلیپایی شکل و ........است . این نوع تزیین یادآور سبک معماری بکار رفته در برج های ارگ بم کرمان توسط هنرمندان آن خطه است