مسجد جامع سجاس

مسجد جامع سجاس در شهرک سجاس ، در12 کیلیومتری شمال غربی شهرستان خدابنده، قرار دارد. دراین شهرک، از دوره های گوناگون اسلامی آثاری تاریخی برجای مانده است.
‏مسجد جامع سجاس را می توان یکی از آثار برجسته استان زنجان دانست. این مسجد به سبک مساجد شبستانی ساخته شده است. آثار قوس های فرو ریخته در جرز شمالی نشان می دهند که بنا با افزوده ها و ساختارهای دیگری همراه باشبستان موجود، مجموعه کامل تری را تشکیل می داده است. بنای موجود، شبستان گنبدداری است که به سبک چهارتاقی ساخته شده است و جرزهای چهار گانه ، سنگینی را بر دوش دارند. بنای این مسجد با آجرهایی به ابعاد5*21*21 ‏سانتی متر ساخته شده است. گنبد با واسطه چهار فیل پوش، بر روی جرز های چهار گانه استوار شده است.
‏بالای فیل پوش ها، طاقنماهای زیبایی قطار بندی شده وگردی کاملی را جهت اجرای عرقچین گنبد فراهم آورده است. سطح طاق نماها باطرح های هندسی تزئین شده است.
‏گنبد این مسجد که از نوع گنبدهای یک پوششه است با آجر ساخته شده و تزئینات آن منحصراً به نقش ستاره ایرانی (ستاره پنج پر) محدود است. ورودی کنونی در جرز شمالی تعبیه شده و در جرزهای غربی وشرقی دودرگاهی بزرگ شبیه به ایوان ساخته شده است. محراب مسجد درضلع جنوبی آن ، در راستای قبله و با خالی نمودن دیوار ایجاد گردیده است.
‏این مسجد از لحاظ گچ بری وکتیبه ها بسیار ارزنده وقابل توجه است و چهار کتیبه در آن به چشم می خورد. ابتدا کتیبه ساقه گنبد است که به خط نسخ ابتدایی گچ بری شده است و احتمالاً همزمان با احداث بنا شده بر آن جای گرفته است.کتیبه فیل پوش ها که با توجه به سبک نگارش مربوط به دوره ا یلخانی است، با خط ثلث نوشته شده است. زیرفیل پوش ها و بر گرداگرد مسجد، کتیبه بسیار ارزنده ای به عرض حداقل 50سانتی متر وجود دارد که مشتمل بر متن سوره 67 قرآن کریم (سو ره« تبارک») است. این کتیبه با دو خط موازی در بالا و پایین محدود و محصور شده است و در بالای خطوط، کتیبه کوچک دیگری به خط کوفی اوایل قرن پنجم نوشته شده است. به طور کلی ، کتیبه های این مسجد از نظر سبک و شیوه گچ بری به کتیبه های مسجد جامع قروه شبیه اند. محراب مسجد سجاس باگچ بری های ارزنده و طرح های اسلیمی وگیاهی طراحی و اجرا شده است. تزئینات مسجد جامع سجاس نیز از نظر شباهت، با گچ بری های مساجد جامع اصفهان و قروه قابل مقایسه است. ا ین مسجد در اوایل قرن پنجم هجری قمری ساخته شده است.