سمنان

معرفی شهر سمنان

از وقایع مهم مربوط به نواحی پارت (خراسان و سمنان فعلی) در دوره هخامنشیان، به جنگ‌های کورش کبیر در این ایالت می‌توان اشاره کرد:
به طوری که نوشته‌اند، کورش پس از تسخیر آسیای صغیر به نواحی شرقی ایران شتافت وبین سالهای 546 و 530 ق.م. در آن نواحی مشغول جنگ بود. او از طرف شمال تا رود سیحون پیشرفت کرد و شهری به نام خود در کنار آن بنا کرد که آن را به یونانی سیرو پلیس می‌گفتند. وی از شرق و جنوب تارود سند تاخت و ایالات پارت (خراسان و کومش) وزرنگ (سیستان) و خوارزم در غرب و سند و گندار را ضمیمه دولت خویش کرد. دومین جنگ کورش کبیر در ایالت پارت با سکاها- که از طوایف بربرها بودند – صورت گرفت و در این جنگ، هخامنشیان شکست خوردند و کورش به قتل رسید.پس از این واقعه، کمبوجیه پسر ارشد وی به سلطنت رسید و طبق وصیت کورش، پسر دیگرش به نام بردیا به حکومت خوارزم و پارت و کارمانیا‌( کرمان) گمارده شد . این ایالت، به خاطر کویر لوت ونبودن راه از بقیه ایالت‌ها جدا ماند و به اقتضای بعد مسافت، از مرکز دور افتاد. مهمترین راه موجود در این زمان، راه ارتباطی کومش بود. سمنان نیز مانند پلی، سه ایالت ری (راگا) و خراسان و استرآباد را به هم وصل می‌کرد.در دوره‌های بعدی نیز منطقه سمنان مورد توجه خاص حکومت‌های مرکزی قرار گرفت و منازعه‌ها ومناقشه‌های متعدد بر سر این منطقه بین قدرتمندان در گرفت.
سلوکیان بزرگ‌ترین عامل یونانی کردن مشرق بودند و به همین جهت، برای ادامه فرمانروایی خود لازم می‌دانستند نظر مساعد مردم را به خود جلب کنند و برای این کار تقریباً شصت شهر در مشرق و ایالت پارت بنا کردند. یکی از این شهرهای آپاما یا لاسگرد فعلی است که 34 کیلومتری سمنان واقع شده ودیگری شهر هکاتم پلیس (صد دروازه) است که عده‌ای آن را دامغان می‌دانند. این شهرهای تازه تأسیس را حاکمان آنها اداره می‌کردند.اشکانیان ایالات ایران را به هیجده بخش وسیع تقسیم کردند که یکی از ایالت‌های مهم آن کمیسن قومیس یا قومس، در نواحی سمنان و دامغان کنونی بود.در آغاز قرن هفتم میلادی در زندگی سیاسی – اجتماعی ایران تضادهای داخلی بیشتر شد و مبارزه‌ای که به خاطر قدرت و حکومت میان گرو‌ه‌های گوناگون اعیان در گرفت، به تضعیف ایران انجامید. در همین اوان،‌ یزدگرد سوم آخرین پادشاه سلسله ساسانی، سرگرم مبارزه با مهاجمان عرب بود که به تازگی به ایران تاخته بودند. این مبارزه که تا سال 651 میلادی ادامه داشت، با فتح کامل ایران به دست اعراب خاتمه پذیرفت. به این ترتیب، در جنگ نهاوند، ایران موجودیت سیاسی خود را از دست داد و اعراب بر سراسر ایران مسلط شدند.پس از این جنگ، تازیان متوجه شهرهای بزرگ ایران شدند. نخست شهر بزرگ و آباد ری را تسخیر کردند، سپس به شمال شرقی رفتند و به سرزمین کومش ( شهرهای سمنان، دامغان، بسطام) رسیدند.در دوران حکومت امویان و عباسیان به ویژه پس از قتل ابومسلم خراسانی به دست منصور دوانقی، شورش و بلوا سراسر ایران را در برگرفت و نهضت‌های بی‌شماری به وقوع پیوست که از مهم‌ترین آن‌ها قیام سنباد زردشتی بود.در اندک زمان، زردشتیان طبرستان ونواحی شمال قومس یعنی سنگسر ( مهدی شهر)، شهمیرزاد وفولاد حمله، به دور رهبر این نهضت جمع شدند و قومس و ری را به تصرف درآوردند، ولی در ساوه شکست خوردند وسنباد به قومس گریخت و پس از ضبط خزاین ابومسلم روبه طبرستان نهاد، ولی در دره‌های سنگسر و شهمیرزاد به دست شخصی به نام لونان طبری به قتل رسید.از قرن دوم هجری، نهضت ضدبیگانه به طور آشکار در ایران آغاز شد. طرفداری از فرزندان علی‌ابن‌ابی‌طالب از علل نهضت بود و مردم منطقه سمنان نیز با دفاع خود از سادات علوی که منجر به کشته شدن تعدادی از مردم نیز شد، وفاداری و ارادت خود را به این خاندان به ثبوت رساندند.از زمان سلسله طاهریان تا غزنویان نیز سمنان اهمیت خود را حفظ کرد واز جمله مناطقی بود که شاهد انبوه کشمکش‌ها بود. در اواخر سلطنت سلطان مسعود که بعد از مرگ سلطان محمود به سلطنت رسید، ایالت کومش مورد تاخت وتاز ترکان غز واقع شد. یکی از حکام معروف ایالت کومش در این دوره، امیر اجل بختیار بن محمد معروف به ابوحرب بختیار بود که بانی منار مسجد جامع سمنان و بقعه پیر علمدار دامغان بود.ایالت کومش ( قومس) از کانون‌های مهم اسماعیلیان در قرن‌های ششم و هفتم هجری بود. به طوری که در این ایالت، 150 قلعه در اختیار این فرقه بود که هر مجموعه از آنها ار یک کدخدا و هر قلعه مجزای آن را یک محتشم که به منزله فرماندار کل یا حاکم بزرگ بود، زیر نظر داشت. در این زمان، حکومت سمنان با شهریار آل باوند بود که به مدت صد و چهل سال درتمام مازندران، گیلان، ری و قومس حکمرانی کردند تا اینکه سلطان محمد خوارزمشاهی در سال 606 هجری این سلسله را منقرض کرد. سمنان در دوران مغول، همچون سایر نقاط ایران از حمله و کشت و کشتار این قوم وحشی در امان نماند و متحمل خسارات جانی ومالی بسیار شد. این کشت وکشتار، در زمان تیمور لنگ نیز که از سال 783 هجری حمله به ایران را شروع کرد، ادامه یافت. در اواخر دوره تیموری، ولایت سمنان و فیروزکوه و خوار در تصرف شخصی به نام حسین کیای چلاوی پسر اسکندر شیخی بود که قلعه فیروزکوه را مرکز حکومت خود قرار داده بود و از آنجا فیروزکوه، خوار، سمنان و سنگسر را اداره می‌کرد.پس از ظهور واستقرار حکومت صفویان، شاه اسماعیل صفوی به سرکوب گردنکشان ولایت‌ها پرداخت . از جمله، حاکم قلعه فیرزوکوه را دستگیر کرد وافراد قلعه را از دم تیغ گذراند وبه این ترتیب، ولایات فیروزکوه و خوار، سمنان و سنگسر به تصرف صفویان درآمد.
پس از مرگ نادر در سال 1160 هجری قمری، محمدحسن خان فرزند فتحعلی خان قاجار، ولایت خزر کومش، تهران، ری وآذربایجان را تسخیر کرد. کریم خان زند که قادر به مقابله با او نبود، کوشید با دادن رشوه سپاهیان او را منقرض سازد و در این کار توفیق یافت. در سال 1172 هجری قمری با کشته شدن محمد حسن خان قاجار، کریم خان پسر وی آغا محمد خان را با خود به شیراز برد وبا دختر محمد حسن خان نیز ازدواج کرد. کریم خان زند با عنوان وکیل‌الرعایا مدت 29 سال در ایران سلطنت کرد، وی در این مدت شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام را همچنان در اختیار بزرگان خانواده قاجار قرار داد.بعد از مرگ خان زند، آغامحمد خان شیراز را ترک کرد و به طرف کومش ودامغان رفت وبا گرد آوردن عده‌ای از افراد قبیله خود، سرانجام توانست به ولایت کومش (سمنان، دامغان و بسطام) و ولایت جنوبی دریای خزر دست یابد.پس از آغا محمد خان، برادرزاده وی به نام فتحعلی شاه قاجار بر اریکه سلطنت تکیه زد واز همان ابتدای سلطنت، خطه قومس را که زادگاهش بود مورد توجه قرار دارد و به سه برادر سمنانی (سنگسری) به نام‌های ذوالفقارخان، اس�