قزوین

معرفی شهر قزوین

بنای اولیه شهر قزوین را به شاپور اول ساسانی معروف به شادشاپور نسبت می‌دهند:شادشاپور شهر قزوین را برای جلوگیری از تهاجمات دیالمه بنا نهاد و در آن دژ و استحکامات به وجود آورد و سپاهیان خود را در آن‌ها استقرار داد. به مرور زمان ، پایگاه نظامی شاپور توسعه یافت و هسته اصلی شهر قزوین به وجود آمد. موقعیت این شهر هموراه به عنوان گذرگاه مهم طبرستان و دریای مازندران ( خزر ) اهمیت فراوان داشته‌ است. بعد از حمله اعراب به ایران و آغاز دوره فتوحات اسلامی ، براء‌بن عازب ـ از سرداران معروف عرب ـ در سال 24 هجری قمری ، قزوین را محاصره کرد . مردم قزوین مانند مردم بسیاری از شهرهای دیگر ، اسلام را پذیرفتند و از پرداخت جریمه معاف شدند. و قزوین که در دوره ساسانیان پایگاه مستحکمی برای جلوگیری از هجوم مهاجمان دیلمی بود، در دوره اسلامی نیز به پایگاه و مبداء عملیات بعدی لشگریان عرب تبدیل شد. در زمان امویان ، محمد ـ پسر حجاج‌بن یوسف معروف ـ نخستین مسجد جمعه آن را بنا نهاد که به مسجدالئور معروف شد . این مسجد تا زمان هارون‌الرشد معتبرترین مسجد قزوین بود . در سال 176 هـ . ق قلعه یا شهر دیگری توسط خلیفه‌های موسی‌بن عباسی در مقابل شهر قدیم قزوین ساخته شد که به مدینه موسی یا مدینه مبارکیه معروف شد. در دوره‌های بعد ، هنگامی که هارون‌الرشید خلیفه عباسی در راه خراسان از قزوین می‌گذشت، پس از آگاهی از گرفتاری‌های مردم قزوین در مقابل هجوم‌های دیالمه و مقاومت شجاعانه آن‌ها ، دستور داد سعدبن‌العاس ـ والی عراقین و قزوین ـ حصاری به دور مدینه موسی و مبارکیه بکشد و مسجدی نیز در آن بسازد؛ ولی به علت مرگ هارون‌الرشید ، حصار ناتمام ماند ؛ تا این‌که یکی از فرماندهان ترک دستگاه عباسی به نام موسی‌ابن‌بنا که مأمور جنگ با حسین‌بن زید علوی شده بود، در سال 256 هجری قمری بنای آن را به اتمام رساند.ناصر خسرو قبادیانی در سفرنامه خود در سال 438 هجری قمری شهر قزوین را چنین توصیف کرده است:
. . . باغستان بسیار داشت . بی‌دیوار و خار، و هیچ مانعی از دخول در باغات ، و قزوین را شهری نیکو دیدم ، باروی حصین و کنگره بر آن نهاده و بازارهای خوب ، مگر آن‌که آب در آن اندک بود و منحصر به کارگرها در زیرزمین و رئیس آن شهر مروی علوی بود. از اواخر قرن پنجم هجری تا زمان حمله هلاکو به قلعه‌های اسماعیلیان ، سرزمین قزوین تحت تأثیر حوادث مربوط به نهضت حسن صباح و جانشینان او قرار داشت و شاهد نبردها و جنگ‌های طولانی میان سپاه حکومت مرکزی و اسماعیلیان بود. در زمان صفویه ، با برگزیده شدن قزوین به پایتختی ، این شهر اعتبار بیش‌تری یافت و آثار و بناهای متعددی در آن بنا گردید. در دوره قاجاریه که تهران به پایتختی انتخاب شد، قزوین به علت استقرار در مسیر جاده تهران به اروپا و روسیه ، اهمیت قابل ملاحظه‌ای یافت. در خصوص پیدایش نام قزوین ، در متن‌های تاریخی، نظراتی چند مطرح شده است که در زیر خلاصه‌ای از آن‌ها آورده می‌شود:
تاریخنگاران ایرانی و عرب بر آن‌اند که واژه « قزوین » از جمله « این کش‌وین » گرفته شده است. گویند سرکرده سپاه کسرا در صف لشکریان خود به هنگام نبرد در این سرزمین خللی دید و با عبارت « این کش‌وین » ( یعنی بدان کج بنگر ) زیر دست خود را مأمور رفع خلل کرد و در نتیجه ، سپاهیان او پیروز شدند. آن‌گاه در جایگاه مزبور شهری بنا کردند و به این مناسبت آنجا را « کشوین » نامیدند و در دوره اسلامی ، عرب‌ها ، این واژه را معرب کرده و آن را « قزوین » نامیدند. اما در متن‌های تاریخی یونانی چنین آمده است که:پیش ا زدوران هخامنشی ، مردمی در کرانه غربی دریای قزوین می‌زیستند که به گفته بعضی از تاریخنگاران یونانی و آریایی، از نژاد « میت‌تانی » شمرده می‌شدند. این قوم که آن را کاسی یا کاسیت نامیده‌اند ، ظاهراً مدت‌ها پیش از مادها به ایران آمده و قرن‌ها در کرانه غربی دریای کاسپین ( خزر ) استقرار یافته بود. نام قزوین نیز گویا از همین نام ( کاسپین ) گرفته شده است . نظر دیگری ، وجه تسمیه قزوین را متأثر از موقعیت طبیعی ، جغرافیایی و حوادث تاریخیِ روی داده در آن می‌داند. گفته می‌شود که کوهستان‌های شمالی قزوین همواره زیستگاه مردمان سرکش بوده و آبادی‌های دشت قزوین پیوسته دستخوش تاخت و تاز و تاراج طایفه‌های گوناگون بوده است . برای جلوگیری از تاخت و تاز کوه‌نشینان ، به فرمان حاکم وقت ، یک دژ در مدخل کوهستان شمالی قزوین و دژ بزرگ دیگری برای استقرار سپاهیان در محل کنونی قزوین بنا کرده‌اند:اولی را « دژ بالا » و دومی را « دژ پایین » نامیده‌اند . با گذشت زمان ، نام « دژ پایین » دچار دگرگونی شده و به « دژپین » ، « گژوین» و سپس « کشوین» تبدیل شده است. در دوران شاپور ذوالاکتاف ، بر جای همان دژ ، قلعه‌ای بنا کرده و به همان نامی که قبلاً به آن معروف بوده، آن را « کشوین » خوانده‌اند. این نام در دوره اسلامی معرب شده و به « قزوین » تغییر یافته است. در حال حاضر، قزوین یکی از شهرهای آباد و بزرگ ایران و مرکز استان قزوین می‌باشد.